Ένας ομηρικός σκύφος με παράσταση του επεισοδίου του Οδυσσέα με τον Πολύφημο στο Μουσείο Μπενάκη

Περίληψη

Ανάμεσα στα αποκτήματα της δωρεάς της Πέγκυς Ζουμπουλάκη στο Μουσείο Μπενάκη συγκαταλέγεται και ένας ομηρικός σκύφος. Οι σκύφοι είναι μια υποκατηγορία των μεγαρικών σκύφων –των ελληνιστικών δηλαδή ανάγλυφων αγγείων από μήτρα με διακοσμητικά ή φυτικά μοτίβα αλλά και μορφές–, οι οποίοι χρησίμευαν ως αγγεία πόσης στα συμπόσια. Οι ομηρικοί σκύφοι ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους λόγω της ζωφόρου με θέματα από τον ομηρικό κύκλο στην κύρια ζώνη διακόσμησή τους. Η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι ομαδοποιημένες μορφές, σε συνδυασμό με τη συχνή εμφάνιση επιγραφών συνδέει τη εικονογραφία των αγγείων αυτών με τα αρχαία κείμενα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση εικονίζεται το επεισόδιο του Οδυσσέα και των συντρόφων του με τον Πολύφημο, και συγκεκριμένα τα γεγονότα στη σπηλιά του τελευταίου. Περισσότερες ομάδες μορφών αφηγούνται διαδοχικές σκηνές, όπως π.χ. η καταβρόχθιση ενός συντρόφου από τον Πολύφημο, το σερβίρισμα του κρασιού ή η φυγή του Οδυσσέα και των συντρόφων του κάτω από την κοιλιά των προβάτων.
Εκπλήσσει μεταξύ άλλων η ακρίβεια στην απόδοση λεπτομερειών, όπως ο πίλος του Οδυσσέα ή η ατημέλητη εξωτερική εμφάνιση του Κύκλωπα. Επιγραφές πάνω από τις μορφές, όπως π.χ. «ΚΥΚΛΩΨ» «ΟΔΥΣΕΥΣ» και «ΦΙΛΟΝ ΜΟΥ» επιβεβαιώνουν την ερμηνεία των σκηνών.
Εξαιτίας της έλλειψης μιας συνθετικής εργασίας για τα σφραγίσματα των έως τώρα γνωστών ομηρικών σκύφων αλλά και μεμονωμένων εργασιών για τα τοπικά εργαστήρια παραγωγής τους, είναι δυνατός μόνον ο κατά προσέγγιση εντοπισμός και η χρονολόγηση του εξεταζόμενου σκύφου. Θραύσματα σκύφων στο Μουσείο του Βόλου που προήλθαν από ανασκαφές επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι ο σκύφος του Μουσείου Μπενάκη κατασκευάστηκε στην περιοχή του Παγασητικού κόλπου στο τέλος του 2ου ή στις αρχές του 1ου αι. π.Χ.