Η χρυσή μυκηναϊκή κύλικα του Μουσείου Μπενάκη. Ένα κίβδηλο τέχνημα;

Περίληψη

Η χρυσή κύλικα με αρ. ευρ. 2108 αποκτήθηκε από το Μουσείο Μπενάκη το 1939 και, χρονολογούμενη στους μυκηναϊκούς χρόνους, αποτέλεσε μαζί με τα κοσμήματα του «Θησαυρού της Θήβας» τον πυρήνα της προϊστορικής συλλογής του Μουσείου. Προερχόμενη από αγορά, άρα εξ ορισμού ύποπτη, δεν κίνησε παρά ελάχιστα το ενδιαφέρον του επιστημονικού κοινού σε τέτοιο μάλιστα σημείο ώστε να λησμονηθεί, αν και ιδιότυπη, ή μάλλον εξαιτίας αυτού. Υποψίες για την αυθεντικότητά της έχουν πάντως διατυπωθεί, αλλά μόνον ανεπισήμως. Η κύλικα έχει κατασκευαστεί από τέσσερα φύλλα χρυσού ενωμένα μεταξύ τους με κόλληση, εκτός από το έλασμα της λαβής, το οποίο έχει στερεωθεί με καρφιά. Από τυπολογική άποψη, παρουσιάζει στα επιμέρους μορφολογικά της στοιχεία αρκετές συνάφειες με χρυσά μυκηναϊκά αγγεία, καθώς και με κεραμικά δείγματα της ΥΕΙΙ-ΙΙΙΑ1 περιόδου. Ως προς την τεχνική της κατασκευής της, είναι συμβατή σε πολλά με όσα δεδομένα έχουν συλλεγεί για τη μεταλλοτεχνία της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Τη χαρακτηρίζουν, ωστόσο, κάποιες τεχνικές ιδιαιτερότητες που σπανίζουν ανάμεσα στα αγγεία από πολύτιμα μέταλλα δεν είναι όμως ανύπαρκτες. Εξαίρεση συνιστούν τόσο ο τρόπος με τον οποίο έχει προσηλωθεί η λαβή στο χείλος, όσο και η κατασκευή της από τέσσερα ελάσματα. Επιπλέον, σε σημαντικό βαθμό από τα χρυσά αιγαιακά σκεύη της 2ης χιλιετίας π.Χ. αποκλίνει ως προς την ανάλυση του μετάλλου κατασκευής της. Πρόκειται για καθαρό χρυσό, στην πρωτοφανή αναλογία του 98,8% με ελάχιστα ποσοστά αργύρου και χαλκού, ο οποίος είτε συνιστά μια σπάνια εξαίρεση αυτοφυούς χρυσού, είτε ανήκει στην κατηγορία του εξευγενισμένου. Εάν ισχύει η δεύτερη υπόθεση, η κύλικα συγκαταλέγεται μάλλον στα κίβδηλα, δεδομένου ότι ο εξευγενισμός του χρυσού φαίνεται πως λαμβάνει χώρα μετά την εμφάνιση της νομισματοκοπίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει, πάντως, να υπογραμμιστεί ότι δεν διαθέτουμε πλούσια βάση δεδομένων με αναλύσεις επί του συνόλου των αιγαιακών χρυσών.