Αναζητώντας το Αμυκλαίο: για μια ιστορία της ανακάλυψης του ιερού στα νεότερα χρόνια

Περίληψη

Η ανασκαφή του Τσούντα στην Αγία Κυριακή, το 1890, δεν σήµανε µόνο το ξεκίνηµα της αρχαιολογικής έρευνας του Αµυκλαίου, αλλά και τον τερµατισµό µιας µακράς φάσης αναζήτησής του, µιας φάσης γεµάτης από µυστήρια, παρεξηγήσεις, παρανοήσεις και επινοήσεις. Το τέλος της αρχαιότητας είχε φέρει και την καταστροφή της ίδιας της µνήµης σχετικά µε τη θέση των Αµυκλών και του Αµυκλαίου. Η λέξη διατηρήθηκε, στη λόγια παράδοση, αλλά αποκοµµένη από το αρχικό της σηµαινόµενο. Σε κείµενα των µεσαιωνικών χρόνων, όπως στον Βίο του Οσίου Νίκωνος, το όνοµα Αµύκλες ή Αµύκλιον εµφανίζεται ταυτισµένο µε το Νίκλι της Αρκαδίας, στην αρχαία Τεγέα. Στη συνέχεια, σαν έδρα επισκοπής, περιφερόµενη από την Τεγέα στο Μουχλί και στην Τριπολιτσά. Ο Γάλλος επιγραφολόγος Abbé Fourmont, που ήρθε στην περιοχή της Σπάρτης την άνοιξη του 1730, ισχυρίσθηκε ότι βρήκε το Αµυκλαίο στο Σκλαβοχώρι και ότι το «κατάστρεψε». Παρουσίασε επίσης δήθεν πανάρχαιες επιγραφές που «ανακάλυψε» στα ερείπια του ιερού, όπως έναν κατάλογο των ιερειών του Αµυκλαίου, τις οποίες είχε πλαστογραφήσει ο ίδιος. Αυτές οι επιγραφές θα θεωρούνταν αυθεντικές επί πολλές δεκαετίες.
Ο Fourmont πέρασε και από την Αγία Κυριακή, όπου αντέγραψε µια πραγµατική επιγραφή, χωρίς όµως να συνδέσει τη θέση της µε το Αµυκλαίο ή τις Αµύκλες. Το δικό του «Αµυκλαίο» το “είδε” στον σηµερινό οικισµό Καλύβια Σοχάς, δυτικά από το Σκλαβοχώρι, στη ρίζα του Ταΰγετου. Για ένα µεγάλο διάστηµα οι Αµύκλες θα τοποθετούνταν, ασαφώς, κάπου στο Σκλαβοχώρι.
Ο επόµενος σηµαντικός σταθµός της ιστορίας είναι το 1805, όταν πέρασε ο Βρετανός στρατιωτικός και αρχαιοδίφης William Martin Leake. Ο Leake, βασισµένος κυρίως στην ερµηνεία αρχαίων πηγών όπως ο Πολύβιος, ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι οι αρχαίες Αµύκλες βρίσκονταν στην Αγία Κυριακή. Παρουσίασε την επιχειρηµατολογία στο βιβλίο του για την Πελοπόννησο που εξέδωσε το 1830.
Αλλά ο πρώτος που τοποθέτησε ρητώς το ιερό του Αµυκλαίου Απόλλωνα πάνω στον λόφο της Αγίας Κυριακής ήταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Charles Lenormant, µέλος της Γαλλικής Επιστηµονικής Αποστολής του Μοριά, που πέρασε από την περιοχή το 1829. Ωστόσο, αυτή η ταύτιση θα έµενε στην αφάνεια, µέχρι το καλοκαίρι του 1878, όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Αγία Κυριακή ο Adolf Furtwängler και αναγνώρισε τα εντοιχισµένα στην εκκλησία αρχιτεκτονικά µέλη ως κοµµάτια του Θρόνου.