Μια θεωρητική προσέγγιση για την ανάδειξη και διατήρηση αρχαιολογικών χώρων Το παράδειγμα του ιερού του Απόλλωνα Αμυκλαίου στη Σπάρτη

Περίληψη

Είναι πια κοινός τόπος στην έρευνα ότι ένας αρχαιολογικός χώρος σήµερα λειτουργεί ως ερµηνευτικό εργαλείο προσέγγισης του απώτερου παρελθόντος µιας ευρύτερης περιοχής και µετατρέπει τα µνηµειακά κατάλοιπα σε αναγνώσιµο και διδακτικό υλικό, µε προεκτάσεις σε τοµείς όπως ιστορία, ιδεολογία, πολιτική και θρησκεία. Μαζί µε τα πολιτιστικά και πολιτισµικά χαρακτηριστικά είναι, όµως, και οι περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες του τοπίου αυτές που καθορίζουν τη νέα του ταυτότητα. Το Αµυκλαίο είναι χώρος που συνδυάζει φυσικό και µνηµειακό πλούτο ιδιαίτερης αξίας, εικόνα που περιγράφεται παραστατικά κατά την αρχαιότητα και αντίκρισαν και οι Ευρωπαίοι περιηγητές του 19ου αι. Γεγονός, όµως, είναι δυστυχώς η έως τώρα έλλειψη µιας ενιαίας αντιµετώπισης της περιοχής σε επίπεδο διαχειριστικού σχεδιασµού που σχετίζεται και µε το γεγονός ότι ο χώρος δεν εντάχθηκε ποτέ σε Ζώνη Ειδική Προστασίας. Δεν έχει ληφθεί έως τώρα µέριµνα για τη µερική ή ολοκληρωµένη προστασία του και δεν έχουν πραγµατοποιηθεί επεµβάσεις για τη διαµόρφωση σε οργανωµένο και επισκέψιµο αρχαιολογικό χώρο.Όλα αυτά ενώ είναι γνωστό ότι η σηµασία της θέσης έγκειται κυρίως στη διαχρονικότητα της χρήσης (από την ΠΕ εποχή έως σήµερα) και τη µοναδικότητα του “Θρόνου”. Επιπλέον συµπληρώνει την αρχαιολογική εικόνα της περιοχής (Σπάρτη, Μενελάιο, Βαφειό, Αγ. Βασίλειος) υπογραµµίζοντας παράλληλα την πραγµατικότητα ότι ο χώρος αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της κοινωνικής ζωής του χωριού.
Για την κατανόηση και την αναγνωσιµότητα του µελλοντικού αρχαιολογικού χώρου στο Αµυκλαίο είναι απαραίτητη η παρουσίαση και ανάδειξη της µνηµειακής του υπόστασης (Θρόνος, βωµός, περίβολος, τα κατάλοιπα ενός οικοδοµήµατος της ύστερης αρχαιότητας και η εκκλησία της Αγ. Κυριακής). Στις άµεσες ενέργειες συγκαταλέγεται και η διεύρυνση του αρχαιολογικού χώρου µε απαλλοτριώσεις και οι εγκαταστάσεις υποδοµής. Ο σχεδιασµός στον χώρο προβλέπει δύο κύριες διαδροµές επίσκεψης που θα είναι παράλληλα θεµατικές και φυσιολατρικές-περιπατητικές. Καθοριστικός παράγοντας για την επίτευξη της ανάδειξης είναι η σωστή πληροφόρηση των επισκεπτών αλλά και της τοπικής κοινωνίας, και –µέσω αυτής– η διασφάλιση της σύνδεσης του Αµυκλαίου µε τη Σπάρτη. Οι νέες τεχνολογίες µπορούν να αξιοποιηθούν µε ένα σηµείο πληροφοριών και την ανάδειξη ενός ολοκληρωµένου συστήµατος εικονικής και διαδραστικής αναπαράστασης. Η ολοκληρωµένη ανάδειξη και προβολή των χαρακτηριστικών που συνθέτουν την ιστορική και πολιτιστική φυσιογνωµία του Αµυκλαίου, απαιτεί τη σύνδεσή του µε ένα ενιαίο δίκτυο περιβαλλοντικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος της Σπάρτης γενικότερα. Κεντρική ιδέα της υποδοµής πρέπει να είναι η ολιστική ερµηνεία της πολιτισµικής εξέλιξης της Σπάρτης που υπαγορεύτηκε από την ίδια τη φυσιογνωµία της, καθώς αποτελεί µια αδιάσπαστη ιστορική, οικολογική και αισθητική ενότητα. Με βασικούς άξονες λοιπόν τα µνηµεία, τη φύση, την πόλη, αλλά και την τοπική κοινωνία, µπορεί να διαµορφωθεί ένας τρόπος διαχείρισης που θα επικεντρώνεται στην κοινωνική ευθύνη όλων των φορέων. Για την οργανωµένη και συνδυασµένη διαχείριση των ιδιαίτερων φυσικών-πολιτισµικών χώρων, κρίνεται απαραίτητη η δηµιουργία µιας τοπικής οµάδας διαχείρισης, το σωµατείο «Οι Φίλοι του Αµυκλαίου», που, µαζί µε το Ερευνητικό Πρόγραµµα Αµυκλών, θα λειτουργεί ως φορέας συντονισµού όλων των δυνάµεων που ήδη δρουν στις περιοχές αυτές: περιβαλλοντικοί φορείς, εκπρόσωποι της αρµόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, κάτοικοι, εκπρόσωποι του Δήµου, πολιτιστικοί σύλλογοι.