ΕΡΕΥΝΑ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ

Η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που αναδεικνύεται μέσα από τις Συλλογές, τα Αρχεία και τη Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη καλύπτει ένα ευρύ χρονικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και γεωγραφικό φάσμα, καθιστώντας το Ίδρυμα ένα ερευνητικό κέντρο μελέτης της ιστορίας και του πολιτισμού. Το υλικό του αποτελεί πολύτιμη πηγή για την προώθηση συγκριτικών και διαπολιτισμικών ερευνών, ενισχύοντας το διάλογο ανάμεσα στα γνωστικά πεδία της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας της Τέχνης, της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, της Λαογραφίας, της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της Μουσειολογίας.

Βασικός άξονας της ερευνητικής δραστηριότητας είναι η ίδια η ταυτότητα του Μουσείου Μπενάκη, δηλαδή οι συλλογές του που «διηγούνται» την ιστορία και την τέχνη από την αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, την πνευματική ζωή, την οικονομία και την θρησκεία της Ελλάδας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και των νεότερων χρόνων. Μεταξύ αυτών βαρύτητα έχει δοθεί στην ενότητα της εκκλησιαστικής και της κοσμικής τέχνης, τα αντικείμενα της οποίας καλύπτουν χρονικά την ιστορική περίοδο από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα, τεκμηριώνοντας τον υψηλό πολιτιστικό δείκτη του νεοελληνικού κόσμου κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας και της Οθωμανικής Κατοχής.

Ένας ακόμη ερευνητικός στόχος είναι να συγκροτηθεί και να προωθηθεί αποφασιστικά ένα πανόραμα της νεοελληνικής τέχνης και να αναδειχθεί ιδιαίτερα η νεοελληνική δημιουργία της γενιάς του ’30 μέσω της Πινακοθήκης Ν. Χατζηκυριάκου–Γκίκα και του εργαστηρίου του Γιάννη Παππά.

Στην επιστημονική έρευνα με επίκεντρο την κοινωνία και την τέχνη του ελληνικού 19ου και 20ου αι. συμβάλλουν το «Βιβλιολογικό Εργαστήριο Φίλιππος Ηλιού», τα Φωτογραφικά και τα Ιστορικά Αρχεία καθώς και τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, Παραστατικών τεχνών και Ελληνικής Παραδοσιακής Τέχνης. Οι μονάδες αυτές λειτουργούν ως ανεξάρτητα κέντρα που εξυπηρετούν αμιγώς ερευνητικές ανάγκες και ενισχύονται από τον διαρκή εμπλουτισμό του υλικού τους.

Ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός άξονας της ερευνητικής δραστηριότητας του Ιδρύματος αφορά στην ενότητα των Πολιτισμών του Κόσμου με τα δορυφορικά παραρτήματα του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης και των συλλογών της Κινεζικής, Ινδικής και Προκολομβιανής Τέχνης.

Τέλος, η πολιτιστική κληρονομιά που αναδεικνύεται μέσα από τις συλλογές, τα αρχεία και τη βιβλιοθήκη του Μουσείου συνδράμει στην προσπάθεια ενίσχυσης των σύγχρονων προβληματισμών για την ανθρωπολογική έννοια του πολιτισμού και της πολιτισμικής διαφοράς, τη διαμόρφωση ταυτοτήτων, καθώς και τις εναλλακτικές μορφές εθνογραφίας. Επιπλέον, το Μουσείο Μπενάκη προσφέρει ένα ολοκληρωμένο πεδίο έρευνας στους τομείς της σύγχρονης μουσειολογίας και μουσειογραφίας, εστιάζοντας σε ζητήματα μεθοδολογίας και διοίκησης-οργάνωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές και τα σύγχρονα κοινωνικά μηνύματα, καθιστούν τον τομέα της Πληροφορικής και των Νέων Τεχνολογιών βασικό άξονα για την οργάνωση και τη λειτουργία των Μουσείων. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και το Μουσείο Μπενάκη, αφού η χρήση των νέων τεχνολογιών στηρίζει δημιουργικά τους ιδιαίτερους στόχους του Ιδρύματος. Η συστηματική προώθηση της έρευνας στον τομέα της Πληροφορικής αποτελεί προτεραιότητα για το Μουσείο.

Στόχος είναι η βελτίωση και διεύρυνση των μέσων σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του, καθώς και η δημιουργία νέων προγραμμάτων (π.χ. εκπαιδευτικό λογισμικό, online βιβλιογραφικοί κατάλογοι, πρότυπα τεκμηρίωσης, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τεχνικές συντήρησης τεκμηρίων, κ.ά.).

Για τον σκοπό αυτό, το Τμήμα Πληροφορικής, το οποίο ιδρύθηκε το 1991, συμμετέχει ενεργά στις εργασίες της Επιτροπής Τεκμηρίωσης (CIDOC) του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM), με σημαντικότερη δράση την ανάληψη της διοργάνωσης στην Ελλάδα του ετήσιου διεθνούς συνεδρίου του CIDOC το 2008. Επιπρόσθετα, έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρωτοβουλία για την επικοινωνία και τη συνέργεια μεταξύ επιστημόνων των μουσείων, για ζητήματα ψηφιακής τεχνολογίας, που περιλαμβάνει τη διοργάνωση σεμιναρίων με φορείς του εξωτερικού και τη συμμετοχή στο «Δίκτυο Ανθρώπων του Μουσείου» το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί το 2011.

Μέσα από τη λειτουργία επτά εξειδικευμένων εργαστηρίων, το Μουσείο Μπενάκη δημιουργεί ένα κατάλληλο πλαίσιο έρευνας στον τομέα της συντήρησης και αποκατάστασης των έργων τέχνης.

Με γνώμονα την προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς επιδιώκεται ο διαρκής εκσυγχρονισμός των τεχνικών μέσων επεμβατικής, αλλά και προληπτικής συντήρησης, γεγονός που τελικά συμβάλλει στη διαμόρφωση νέων κανόνων στο πλαίσιο πάντοτε της δεοντολογίας του επαγγέλματος.

Για την ολοκληρωμένη έρευνα και συντήρηση των έργων, τα επιμέρους εργαστήρια συνεργάζονται συστηματικά με ερευνητικά κέντρα, εργαστήρια συντήρησης άλλων μουσείων και πανεπιστημιακά ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού με συναφείς στόχους και ενδιαφέροντα. Παράλληλα, το τμήμα συμμετέχει σε ελληνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα, πετυχαίνοντας έτσι, τόσο την πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες όσο και την ανανέωση του τεχνολογικού του εξοπλισμού.